Eczane Çalışanlarınızın İş Sağlığı Ve Güvenliğini Nasıl sağlarsınız?

Eczaneler; ilaç, hasta danışmanlığı ve koruyucu hekimlik sağlayarak sağlık hizmetlerinde önemli bir yeri vardır. Ancak Eczacı dahil eczane çalışanları1, tehlikeli kimyasallara maruz kalma, kas-iskelet sistemi bozuklukları, psikolojik stres ve biyolojik tehlikeler gibi çeşitli iş sağlığı ve güvenliği (İSG) tehlikeleriyle karşı karşıyadır. Bu tehlikeler, eczane çalışanlarının sağlığı ve güvenliği ile hasta güvenliği ve eczane verimliliği açısından önemli sonuçlar doğurabilir.

Bu zorlukları ele almak için eğitim programları, güvenlik ekipmanları ve risk yönetimi stratejileri de dahil olmak üzere kapsamlı İSG müdahalelerine ihtiyaç vardır. Ayrıca, eczane çalışanlarının meslekleri ile ilgili tehlikelerden yeterince korunmasını sağlamak için İSG politikalarını ve düzenlemelerini güçlendirmek esastır. Bu yazımızda, eczanelerdeki İSG'ye ilişkin kritik bir genel bakış sunarak İSG tehlikelerinin yaygınlığını ve türlerini, mevcut İSG müdahalelerinin etkinliğini ve iyileştirilmiş İSG politikaları ve düzenlemelerine olan ihtiyacı vurgulanacaktır. Bu konuda güvenli ve etkili bir sağlık sistemi sürdürmek için eczane çalışanlarının sağlık ve güvenliğine öncelik vermenin önemi anlatılacaktır.

ECZANE MEKANLARINDAKİ OLASI TEHLİKELER

Eczaneler sağlık hizmeti sunan yerler oldukları için bazı biyolojik, kimyasal, fiziksel ve psikososyal tehlikeler de dahil olmak üzere çalışanlar için çeşitli ve öngörülemeyen tehlikeler oluşturan mekanlardır. Eczane çalışanları da bu mekanlarda risk altında kalan kişilerdir.

Eczane çalışanlarının maruz kaldığı tehlike derecesi, çalıştıkları eczanenin türüne ve konumuna (çarşı içi, hastane vb.) bağlıdır. Eczanelerde İSG kapsamında dikkat edilmesi gereken başlıca tehlikeler;

1. Biyolojik Tehlikeler

Risk: Enfeksiyon.

Olası nedenler: Bulaşıcı hasta ile temas (örneğin tüberküloz hastası).

Hastalar ve halkla temas, eczane personelini biyolojik tehlikelere maruz bırakır. Hasta nefesinden korunmak için tezgâh üzerinde şeffaf pano konulmalı (pandemide bu uygulama yapılmıştı, esasen ülkemizde çok eskiden hasta nefesinden enfeksiyon kapmaması için eczanelerde ahşap paravanlar vardı) Enfeksiyon şüphesi olması durumunda yapılması gerekenlerin netleştirilerek konuya ilişkin çalışanlara bilgilendirme yapılmalı, çalışanların enfekte olması durumunda ilgili kurum ve kuruluşlarla iletişime geçilmelidir. Aynı şekilde yiyecek, su ve havalandırma sisteminde bulunan kirleticiler de tehlikeli bir durumdur. Çalışanların aşılanması, hastalarla etkileşimde bulunurken ilk savunma hattını sağlar.

Ayrıca, salgın dönemlerinde erişimin yalnızca yetkili personelle sınırlandırılması, güvenli çalışma prosedürlerinin uygulanması ve gözlerin koruması, eldiven ve solunum koruması gibi kişisel koruyucu ekipmanların kullanılması gibi diğer önlemler de alınmalıdır.

Bir eczanede bulunan ilaçlar dikkate alınarak özellikle havalandırma sistemine de özen gösterilmelidir. Düzenli bakım, kontaminasyon riskini azaltır.

2. Kimyasal Tehlikeler

Eczanelerde majistral ilaç yapımında kullanılan çok çeşitli kimyasal maddelerin toksik, kanserojen, tahriş edici, yanıcı, parlayıcı, yakıcı olma gibi birçok özelliği bulunabilmektedir.

Risk: İlaçların hazırlanması ve depolanması sırasında kimyasallara maruz kalmak, cilt tahrişi ve solunum sorunları, temizlik ürünlerinin yanlış kullanımı sonucu kimyasal yanıklar ve zehirlenme, alerji, dermatit, kanser gibi sağlık sorunları veya teratojen etkiler.

Olası nedenler:

• Kriyojenik kimyasallara, sitotoksinlere, antibiyotiklere özellikle formülasyon prosedürleri (karıştırma/bileştirme), ilaç rekonstrüksiyonu ve karıştırma sırasında, ayrıca elleçleme, bertaraf ve uygulama sırasında maruz kalma.

• Dezenfektan ve deterjan kullanımı.

• Mühendislik kontrollerinin ve KKD'nin uygunsuz veya eksik kullanımı.

• İlaç hazırlamada yanlış uygulamalar.

• Lateks sarf malzemeleriyle temas (örneğin pudralı lateks eldiven kullanımı).

Yanıcı ve parlayıcı sıvılarla çalışırken insan üzerinde oluşabilecek statik elektriğe karşı eller sık sık metal bir yere dokunarak statik elektrik boşaltılmalıdır. İlaçlar, dezenfektanlar ve temizlik maddeleri uygun şekilde depolanmalı, zehirli veya uçucu maddelerle çalışırken eldiven, maske gibi kişisel koruyucu donanımlar (KKD) kullanılmalıdır. İlaçların son kullanma tarihleri düzenli kontrol edilmelidir.

Eğitim çok önemlidir ve aynı şekilde maruz kalma süresini sınırlamak ve maddelerin güvenli bir şekilde atılmasını sağlamak da önemlidir. Eczaneler, dökülmeler ve zararlı maddeler içeren diğer kazalar durumunda güvenli çalışma prosedürlerine sahip olmalıdır. İlaçların son kullanma tarihleri düzenli kontrol edilmelidir.

3. Fiziksel Tehlikeler

a. Uzuv kesilmesi

Risk: Kesikler, enfeksiyon.

Olası nedenler:

• Makas, bıçak kullanımı,

• Ambalajların taşınması, yüklenmesi, boşaltılması, istiflenmesi, ayrılması, paketlenmesi ve benzeri işlemler, 

• Kırık cam eşyalar.

Kesikler, en yaygın eczane yaralanmalarından biridir. Keskin aletler (tıbbi aletler ve makaslar), kırık cam eşyalar, ekipman ve alet kullanımı kesiklere katkıda bulunabilir. Ancak bu riskler, uygun eğitim ve güvenli çalışma prosedürlerinin uygulanmasıyla önlenebilir veya en azından en aza indirilebilir. Herhangi bir ekipman veya alet kullanıldıktan sonra, herhangi bir soruna neden olmayacağı bir yere geri konulmalıdır. Eldiven gibi kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.

b. Düşme, kayma ve takılma

Risk: Kayma ve takılma sonucu küçük kesikler ve kemik kırıkları gibi daha ciddi yaralanmalara kadar değişen fiziksel yaralanmalar. Islak zeminler ve düzensiz yerleştirilmiş ekipmanlar.

Olası nedenler: Yetersiz elektrik prizleri nedeniyle uzun kablolar, uzatma kablolarının kullanılması, ürünlerin gelişi güzel ve dağınık bırakılması.

Kayma, takılma ve düşmeleri önlemek için zeminlerde kaymayan malzemeler kullanılmalıdır. Düşme kayma tehlikesi yaşanabilecek alanlar işaretlenmeli ve gerekli kaydırmazlık ekipmanları yerleştirilmelidir. Seyyar el merdivenlerinde, kullanılırken kaymalara karşı, tırtır, lastik, mantar, mahfuz ve çengel koymak gibi gerekli tedbirler alınmalıdır.

4. Elektrik tehlikesi

Risk:

• Elektrik çarpması,

• Yangın

• Yanıklar,

• Yaralanma

• Ölüm,

Olası nedenler: Elektrik tehlikelerinden biri de prizlerde gevşeklik, oksidasyon sonucu meydana gelen ısınmalar sonucu yangın tehlikesi oluşabilir. Diğer nedenler,

• Elektrikli cihazların yoğun kullanımı, arızalı ekipman,

• Ekipmanların bakımının yapılmaması veya yetersiz yapılması.

• Elektrik tesisatlarındaki hatalar,

• Ekipmanların uygunsuz kullanımı.

• Soketlerin aşırı yüklenmesi.

Prizlerde muhakkak topraklama hattı bağlantısı olmalı, hiç bir priz ve anahtar kesinlikle ısınmamalıdır. Isınmalar kötü temastan meydana gelir. Elektrik devresi giriş ana panosunda hat akımına uygun Kaçak Akım Rölesi muhakkak olmalıdır. Kırık lamba/bozuk aydınlatma sistemi var ise değişimi/tamiri uzman kişiler tarafından yapılmalıdır. Elektrik kabloları ve aletleri eczanelerde yaygın olarak kullanılır ancak, aynı zamanda tehlikeli de olabilir. Tehlike oluşturan elemanlardan uzakta devrelerin uygun şekilde yerleştirilmesi, su kaynaklarının yakınında kullanıldığında arıza devre kesicilerinin topraklanması yapılmalıdır. Kullanılan elektrikli ekipmanın enerji kablosu toprak hatlı olması ve kabloların periyodik bakımının yapılması ve elektrikli ekipmanların izolasyonu sürekli olarak denetlenmelidir.

5. Yangın Tehlikesi

Risk: Koruma altına alınmamış parlayabilir ve tutuşabilir kimyasal maddeler, piknik tüpü kullanılması.

Olası nedenler: Alevlenebilir kimyasalların elektrik kıvılcımı, statik bir kıvılcım veya açık alevlerle tutuşması, kullanılan kabloların uygun nitelikte olmaması, elektrik kontağı

Majistral ilaç hazırlamada kullanılan etken maddeler saklama koşullarına uygun saklanmalı, ateşten ve açık alevden uzak tutulmalı, uyarı işaret levhaları asılmalıdır. İlaç hazırlama işleminde ateş kullanımı esnasında kimyasal reaksiyon ve yangına karşı yangın algılama dedektörü ve eczacının hemen yanında yangın tüpü bulunmalıdır.

Yangın ihtimaline karşı eczacı tarafından ilk yardım ve acil durum planının hazırlanmış ve görülebilir yere asılmış olmalıdır. İlk yardım eğitimi almış personel bulundurulması önerilir. Yangın söndürücü cihazlar kolay ulaşılabilir yerde olmalı ve periyodik olarak kontrol edilmelidir.

6. Nöbet sonrası uykusuz kalma tehlikesi

Risk: Dikkatsizlik

Olası nedenler: Algıda dikkatsizlik ve buna bağlı kaza olasılığı

Yoğun yorucu nöbetlerde yardımcı eleman temini veya nöbet sonrası çok dikkat gerektirecek (örn.Araç kullanımı) faaliyetleri sınırlanmalı ya da çalışanlar için dönüşümlü dinlenebileceği çekyat/yatak bulundurulmalıdır.

7. Ergonomik Tehlikeler

Risk: Boyun, sırt veya kollarda ağrı ve karpal tünel sendromu gibi kas-iskelet sistemi bozuklukları.

Olası nedenler:

• İlaçları raftan. Depodanveya dolaptan indirme kaldırma, tabletleri dağıtma, şişe kapaklarını açma ve kapama, tabletleri ezme veya kesme sırasında tekrarlayan hareketler,

• Uzun süre ayakta durma, eğilerek çalışma ve ağır ürünlerin taşınması,

• Tekrarlayan hareketler ve aşırı eforlar,

• Kötü ürün veya stok yerleşimi,

• Masa veya yetersiz sehpa yüksekliği veya ekipman kurulumu (örneğin bilgisayar).

  
  

Eczaneler, aydınlık, rutubetsiz havadar, temiz ve düzenli olmalıdır. Aydınlatmada ışınlar doğrudan göze gelmeyecek şekilde ayarlanmalı veya aydınlatma önünde buzlu cam olmalıdır. İşyeri ortamı, çalışanların serbestçe ve kolayca hareket edebilmesini sağlamalıdır. Oturma seçenekleri sağlamak ve ilaçlara erişimi kolaylaştırmak için raflar tasarlamak da eczane çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini iyileştirebilir.

Ek olarak, bilgisayarlar gibi iş için gereken ekipmanlar ergonomik kurallara göre ayarlanmalıdır. Eczane çalışanları işlerini yapmak için bilgisayarlara güvenirler, bu nedenle kullanıcı dostu olmaları için bilgisayarda ayarlamalar yapılmalıdır. Örneğin, ekran parlaklığı gözlere zarar vermeyecek şekilde ayarlanmalıdır. Ayrıca, nereden ve nasıl erişildiği de dikkate alınmalıdır. Derinlik algısının iyileştirilmesi için yeterli aydınlatma (parıldayan değil) sağlanmalıdır.

8. Psikolojik Tehlikeler

Risk: Şiddet, saldırganlık ve soygun gibi bir olay durumunda artan güvenlik açığı,

Olası nedenler: Toplumun saldırgan kesimleriyle başa çıkmak. Soygun. Nöbet sonrası uykusuzluk

Uzun saatler ve aşırı iş yükü eczane çalışanlarının maruz kaldığı sorunlardır ve yönetim politikaları ve prosedürleri değiştirilerek düzeltilebilir. Çalışma ortamında da ayarlanabilir aydınlatma sağlamak, uyanıklığı artıracak bir iş yeri tasarlamak ve uygun bir termal ortam ayarlamak gibi değişiklikler yapılabilir.

Eczane çalışanları ayrıca müşteriler veya iş arkadaşları tarafından tacize maruz kalabilirler. Yoğun müşteri trafiği ve zaman baskısı, buna ek olarak sağlık sektöründeki yapılacak hataların telafi edilemez olduğunun verdiği stres ve baskısı, çalışanlarda tükenmişlik sendromuna neden olabilmektedir.

Çalışanlar şiddet ve soygun farkındalığı ve şiddetten kaçınma konusunda eğitilmeli ve gerilimi azaltma prosedürlerini bilmelidir.

ECZACILARA ÖNERİLERİMİZ

Üretken ve sağlıklı bir çalışma ortamını sürdürmek için eczane çalışanlarınızın güvenliğini sağlamak önemlidir. Eczanede, fiziksel zorlanma ve olası güvenlik riskleri gibi çeşitli tehlikeler olabilir. Kapsamlı güvenlik önlemleri almak eczane iş gücünüzü korumaya yardımcı olabilir. Eczane çalışanlarınızı yaptığı işte güvende tutmak için bazı stratejiler ise şunlardır;

Risk değerlendirmesini düzenli olarak değerlendirin ve güncelleyin

Potansiyel tehlikeleri belirlemek için düzenli olarak çalışanların sağlığı ve güvenliği ile ilgili risk değerlendirmeleri yapın zira risk, yukarıda sayılan tehlikelerden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç oluşma olasılığıdır. Riskin değerlendirilmesi ise, yasal bir zorunluluktur1 ve Eczanede var olan veya dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol önlemlerin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır. Ek olarak risk değerlendirme, eczanelerde gözlemlenen kalite güvence süreçlerinin bir parçası olarak kullanılan birçok araçtan biridir.

Sağlanan hizmetlerin düzenli olarak risk değerlendirmesi yapılması, çalışanların sağlığı ve güvenliği korunduğu gibi yapılan sağlık hizmetlerinin kalitesini artıracak ve en iyi uygulamayı, hasta güvenliğini ve hasta memnuniyetini teşvik edecektir. Bu nedenle, bir risk değerlendirmesi sadece eczane uygulamasında tanıtılan yeni hizmetler için yapılmamalı, aynı zamanda eczane çalışanları tarafından tüm hizmetler için uygulanan ortak bir uygulama olmalıdır. Yapılmış olan risk değerlendirmesini, eczaneyi etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması, eczacılık ile ilgili mevzuat değişikliği olması halinde hemen yenileyin.

Program yapılarak periyodik tehlike araştırma programı yapılmalı, tespit edilen tehlikeler kayda alınmalı ve kök nedeni araştırılıp olası kaza seviyesine göre alınacak önlemlerin önceliği seçilmelidir.

Çalışanlarınıza yeterli eğitim sağlayın

Tüm eczane çalışanlarının ilaçların uygun şekilde taşınması ve depolanması, enfeksiyon kontrol uygulamaları ve acil durum prosedürleri dahil olmak üzere güvenlik prosedürleri konusunda kapsamlı eğitimini sağlayınız. Esasen bu yasal zorunluluktur (6331 sayılı Kanun, md:17). Eczanedeki yeni iş sağlığı ve güvenliği güncellemeleri ele almak için sürekli eğitim oturumları yapılmalıdır (çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esasları hakkında yönetmeliği, md:6)

Güvenlik önlemlerini geliştirin

Eczaneler hırsızlık veya soygun tehdidiyle başa çıkmak zorundadır. Eczanede olası hırsızlığı için eczanenin giriş ve çıkışlarını izleyen kapı sensörleri, hareket sensörleri ve manyetik kontaklar gibi sensörler ve yangını algılamak için dedektörler taktırın. Suç faaliyetlerini caydırmak için güvenlik kameraları, panik butonları ve alarmlar takın. Panik butonu tehlike anında kullanılarak dışarıda alarm çaldırılır.

Aydınlatmada ışınlar doğrudan göze gelmeyecek şekilde ayarlanmalı veya aydınlatma önünde buzlu cam olmalı ayrıca, şüpheli kişileri veya potansiyel tehditleri ele almak için güvenlik prosedürleri geliştirin ve bu konuda çalışanlarınızı bilgilendirin. Çalışanların güvenli bir ortamı koruma konusunda eğitin. Özellikle, güvenlik ihlalleri durumunda acil durum prosedürleri konusunda eğitim verin.

Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanımı konusunda çalışanlarınızı motive edin

İlaçlar doğru şekilde kullanılmadığında risk oluşturabilir. Çalışanlarınızı tehlikeli maddelerle uğraşırken eldiven, maske ve göz koruması gibi uygun kişisel koruyucu ekipman (KKD) giymeye teşvik edin. Hata veya kaza riskini en aza indirmek için ilaç hazırlama, etiketleme ve atma konusunda uygun teknikler konusunda onları eğitin.

Ergonomiyi teşvik edin

Eczanede yapılan işler, genellikle tekrarlayan hareketler ve uzun süre ayakta durmayı kapsar. Kas-iskelet sistemi hastalıkları riskini azaltmak için ergonomik uygulamalarına yönelik kuralları uygulayın. Ayarlanabilir masalar, destekli sandalyeler ve yorgunluk önleyici paspaslar sağlayın. Tezgâh arkasında çalışanların ayaklarının altında ortalama boya göre yükseklik zemin (paspas) yapılmalı, yorgunluk önleyici paspaslar uzun süre ayakta durmaya yardımcı olur. Kuru çalışma alanları için sünger ve sünger-kaplama paspaslar çok etkilidir. Islak çalışma alanları için dokulu ve yüzeyli veya drenaj delikli paspaslar kullanın. Nitril kauçuk ürünleri yağlı ve yağlı yüzeyler için daha iyidir. Çalışanlarınıza vücuttaki gerginliği en aza indirmek için düzenli molalar ve esneme egzersizleri teşvik edin.

Çalışanların iletişim kültürünü geliştirin

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanların görüşlerini alın, teklif getirme hakkını tanıyın ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarını sağlayın2. Çalışanlar arasında güvenlik endişeleri konusunda açık iletişimi teşvik edin. Olaylar, ramak kala (kıl payı atlatılan) olaylı durumlar veya güvenli olmayan koşullar için bir raporlama sistemi kurun (Bakınız: EK.1). Herhangi bir potansiyel riski görüşmek, en iyi uygulamaları paylaşmak ve güvenlikle ilgili soruları veya endişeleri ele almak için düzenli güvenlik toplantıları düzenleyin.

Çalışan sağlığı ve refahına öncelik verin

Çalışanlarınızı mola vermeye, öz bakım yapmaya ve gerektiğinde destek almaya teşvik edin. Çalışanların refahlarını tartışmaktan ve gerektiğinde yardım almaktan rahat hissettikleri bir empati ve destek kültürünü teşvik edin.

Eczanede temiz ve düzenli bir çalışma alanı sağlayın

Dağınıklıktan uzak ve iyi organize edilmiş bir eczane ortamı çalışanların sağlığını ve güvenliğini motive eder. Koridorları temiz tutun, ilaçları ve malzemeleri uygun şekilde saklayın ve dökülmeleri derhal temizletin. Kullanılan ekipmanların düzgün çalışma koşullarında olması için düzenli olarak kontrol edin ve bakımını yapın.

SONUÇ

Bu yazımızda Eczanelerde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili zorlukların, tehlikelerin ve sonuçların kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına ilişkin bilgiler verilmiştir. Bu yazıda, biyolojik riskler, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları, tehlikeli kimyasallara maruz kalma ve psikolojik stres dahil olmak üzere yaygın riskleri vurgulamıştır. Bu risklerin hasta güvenliği, eczane çalışanlarının refahı ve genel verimlilik üzerinde etkisi vardır. Bu etkiler umut verici sonuçlar gösterse bile, uzun vadeli etkinlik için düzeltilmesi gereken uygulama eksikliklerine de işaret etmiştir.

Bu yazımızda, Eczacıların mevcut iş sağlığı ve güvenliği politikalarının ve düzenlemelerinin eksiklikleri ile eczane risklerini gözden geçirme gerekliliğinin altı çizilmiştir. İsteğimiz, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarını etkileyen ulusal mevzuat ve uluslararası en iyi uygulama karşılaştırmaları konusunda daha fazla çalışma yapılmasını teşvik etmektedir.

Amacımız, hiçbir çıkar düşünmeksizin Eczanelerde iş sağlığı ve güvenliğine en büyük önceliği vermenin önemini vurgulayan bilgiler sunmaktır.

Eczane Çalışanlarınızın İş Sağlığı Ve Güvenliğini Nasıl sağlarsınız.pdf

PDF dosyasını indir • 573KB